CANSIZ DOĞADA NELER VAR ?

 

İзinde yaşadığımız doğa canlı ve cansız varlıklardan oluşur. Bu varlıkların sayısı oldukзa зoktur. Doğan , gelişen , bьyьyen , kendisine benzer yavrular oluşturan ve цlen varlıklar canlı varlıklardır. İnsanlar hayvanlar ve bitkiler canlı varlıklardır. Doğmayan , bьyьmeyen , зoğalamayan , bir etki olmadan hareket edemeyen varlıklar ise cansız varlıklardır. Taş ,  toprak , kağıt , masa , hava , su cansız varlıklara цrnektir.

Canlılar yaşamlarını sьrdьrebilmek iзin başka canlılara ihtiyaз duyarlar. Hiзbir canlı зevresinden ve diğer canlılardan uzak ve bağımsız yaşayamaz.

 

HAVASIZ YAŞANMAZ.

 

Canlıların yaşayabilmesi iзin hava , su ve besin gereklidir. Besin ve su olmadan bir sьre yaşanabilir. Hava olmadan bitki , hayvan ve insanların yaşaması imkansızdır. Ay ve diğer gezegenlerde yaşam olmamasının sebebi havanın bulunmamasıdır. Yaşadığımız her yer hava ile kaplıdır. Dьnyamızı зevresini saran bu hava tabakasına

“ atmosfer ” adı verilir . Havanın canlılar iзin ne kadar цnemli olduğunu basit bir deneyle anlayabiliriz. Ağzımızı ve burnumuzu kapatarak , soluk almadan durmaya зalışalım . Bir sьre sonra zorlanmaya başlarız. Зьnkь havasız yaşanmaz.  Akarsu , gцl ve denizlerde yaşayan canlılar suyun iзinde bulunan havayı solurlar ve yaşantılarına devam ederler. Bu da suyun iзinde de hava olduğunu gцsterir.

Hava yaşamamız iзin gerekli olan en цnemli maddedir. Hava , bitkiler ve hayvanlar iзinde aynı derecede цnemlidir. Havada oksijen ve azot gazları bulunur. Bu gazların dışında başka gazlar da vardır . Solunum olayı iзin oksijen ve azot gazları цnemlidir. Havada bulunan oksijen gazının  solunum iзin ayrı bir цnemi vardır . Canlıların soluduğu havanın temiz olması gerekir. Havanın temizliği iзinde bulunan oksijen gazının fazlalığı  ile ilgilidir. Temiz hava demek bol oksijen demektir.

Ayrıca  gьnlьk yaşantımızda havanın itme ve зekme gьcьnden yararlanırız. Deniz ve hava taşıtları , yel değirmenleri havanın itme gьcьyle зalışır.

 

 

HAVA OLAYLARI         ( RЬZGAR , FIRTINA , KASIRGA , TAYFUN , HORTUM )

 

Hava sıcaklığı sьrekli olarak değişir. Ilık , sıcak ve soğuk olabilir. Bunun tьrlь nedenleri vardır . Dьnya Gьneş’in зevresinde dцnerken , gьneş ışınları Dьnya’mıza bazen dik bazen de eğik olarak gelir. Dik olarak gelen ışınlar yeryьzьnь daha fazla ısıtır. Eğik olarak gelen ışınlar ise daha az ısıtır. Yeryьzьnьn Gьneş’ten gelen bu farklı цlзьlerde ısı almasından mevsimler oluşur. Hava sıcaklığı gьn iзinde de değişir. Sabah ve akşam saatlerinde gьneş ışınları eğik geldiği iзin yeryьzь зok ısınmaz. Цğle saatlerinde gьneş ışınları dik geldiği iзin sıcaklık artar.

Hava sıcaklıklarındaki bu değişmeler hava olaylarını oluşturur. Rьzgar , tayfun , fırtına , kasırga ve hortum yaşantımızda karşılaştığımız hava olaylarındandır. Şimdi bu hava olaylarının nasıl oluştuğunu цğrenelim.

 

RЬZGВR : Dьnyamızı saran hava tabakası ağırlığı nedeniyle yeryьzьne bir kuvvet uygular . Buna kuvvete  hava basıncı denir. Isınan hava yьkselir. Bu nedenle yeryьzьne yaptığı basınз azalır. Fakat yeryьzьnьn her yerinde sıcaklık farkı aynı değildir. Hava sıcaklığının dьşmesi durumunda ise havanın yeryьzьne yaptığı basınз artar. Bu durumda ısınan hava ile soğuk hava sьrekli yer değiştirir. Yani ısınan bцlgeler ile soğuk bцlgeler arasında sьrekli bir hava akımı vardır . Bu hava akımına rьzgвr adı verilir .  Hafif esen rьzgara yel denir.  Şiddeti fazla değildir. İnsanlar rьzgвrlara değişik adlar vermişlerdir. Цrneğin ьlkemizde değişik yцnlerden esen rьzgвrlar vardır. Bunlar yıldız , lodos , poyraz , karayel gibi .

FIRTINA : Kimi rьzgвrlar зok şiddetli olur. Saatteki hızı 100 – 110 km yi bulan rьzgвrlara fırtına adı verilir. Fırtına farklı sıcaklıktaki hava kьtlesinin зarpışmasıyla oluşur.  Fırtınalar bьyьk zararlara neden olabilir. Yerleşim alanları ve insanlar zarar gцrьr. Fırtınalar farklı şekillerde ortaya зıkabilir. Bazı fırtınalar şiddetli yağmur , kar ve dolu getirebilir. Bu durumda fırtınanın zararları daha da artar.

KASIRGA : Kasırga fırtınanın зok şiddetli halidir.  Saatteki hızı 300 km yi bulan yağmurlu fırtınalara kasırga adı verilir . Kasırgalar genel olarak bьyьk can ve mal kaybına neden olur . Kasırgalar geniş alanları etkileyebilir. Amerika kıtasının gьney ve orta bцlьmlerinde gцrьlьr. Kasırgalar deniz suyu sıcaklığının 27 dereceden fazla olduğu sıcak denizlerde gцrьlьr.

TAYFUN :  Bьyьk Okyanus’un batısında ve Зin Denizinde   gцrьlьr. Şiddetli kasırga anlamına gelir.   Tayfunlar yerleşim bцlgelerinde yapıların bir bцlьmьnьn yıkılmasına yol aзar.

HORTUM : Sıcak ve nemli hava ile soğuk havanın şiddetle yer değiştirmesi sırasında dцnen rьzgarlar oluşur . Bu rьzgвrlara  hortum adı verilir. Hortum genel olarak şiddetli fırtınalar  sırasında meydana gelir. Hortumlar ağır cisimleri bile yerden kaldıracak kadar gьзlь olabilir. Genellikle Amerika Birleşik Devletleri’nin Teksas ve Illionis eyaletlerinde gцrьlьr.

 

 

 

 

 

 

HAVA OLAYLARININ CANLILARA ETKİSİ

 

Rьzgar , fırtına , kasırga , tayfun ve hortum gibi hava olayları canlılara ьzerinde olumsuz etkiler yapar. Normal şiddette esen rьzgarın olumsuz bir etkisi olmaz . Şiddetli rьzgвrlar ise verimli toprakları sьrьkleyerek erozyona sebep olur. Kayaları aşındırarak , parзalar.

Fırtına , tayfun  , kasırga ve hortum gibi hava olayları ise bьyьk zararlara yol aзabilir. Bu hava olayları sonucunda su baskınları , sel felaketi olur. Ekili araziler zarar gцrьr. Binalarda hasarlar meydana gelir. Hava , deniz ve kara ulaşımı durur. Цlьmler ve yaralanmalar gцrьlьr. Şehrin telefon , elektrik ve su şebekeleri zarar gцrьr.

 İnsanlar sıcaklık değişiminden etkilenmemek iзin mevsimlere gцre giyinirler. Hayvanların bazı mevsimlerde derilerinin renginin ve kalınlığının değişmesi , tьy dцkmeleri , gцз etmeleri ve kış uykusuna yatmalarının sebebi ise bu sıcaklık değişikliklerinden zarar gцrmemeleri iзindir.  

 

 

HAVA DURUMUNUN GЦZLENMESİ

 

Hava durumunu inceleyen bilim dalına meteoroloji adı verilir. Hava tahminleri gьnlьk yaşantımız iзin зok цnemlidir. İnsanlar , gelecekteki hava koşullarına gцre kendilerini hazırlar. Hava ,  deniz ve kara ulaşımında hava durumuna gцre цnlemler alınır. Tarımla uğraşan зiftзiler ьrьnlerini ekerken , biзerken , ilaзlama yaparken yada ьrьnьnь toplarken hava durumu ile ilgili tahminleri gцz цnьne almak zorundadır.

Meteoroloji uzmanları hava olaylarını gцzleyerek , gelecekteki hava olayları hakkında tahminler yaparlar . Gьnьmьzde bu uzmanlar hava tahminleri yapmada зok gelişmiş araзlardan yararlanmaktadır. Bu uzmanlar havanın sıcaklığını , rьzgarın hızını , gцkyьzьnde hareket halinde olan bulutları gцzlemleyerek  hava tahmini yaparlar. İnsanlar da bu tahminleri radyo ve televizyon aracılığı ile цğrenerek , gьnlьk yaşantılarını gelecekteki hava durumuna gцre ayarlar.

 

 

SU YAŞAMDIR

 

SUYUN CANLILAR İЗİN ЦNEMİ

Yeryьzьndeki bьtьn canlıların  yaşamlarını sьrdьrebilmeleri iзin suya ihtiyaзları vardır. İnsan vьcudunun bьyьk bir bцlьmьnь su oluşturur. Kanımızın yьzde doksanı sudur.  Yediğimiz besinler suda eridikten sonra sindirilir. Bitkiler de kendileri iзin gerekli besinleri kцkleri vasıtayla suda erimiş olarak alır. Canlıların kullandıkları sular yer altı ve yer ьstь su kaynaklarından elde edilir. Bu sular baraj yada gцllerde biriktirilerek iзme suyu olarak kullanılır. Gьnьmьzde kirli atıklar sularımızı kirletmektedir. Bu da canlıları olumsuz yцnde etkiler . Birзok hastalığın ortaya зıkmasına neden olur.

 

SUYUN DOĞADAKİ ЗEVRİMİ

Doğada su ; katı , sıvı ve gaz  olmak ьzere ьз halde bulunur. Yeryьzьndeki sular gьneş ışınlarının etkisiyle ısınarak buharlaşır ( gaz haline dцner ) . Buharlaşan su yьkselerek bulutları oluşturur. Bulutlar gaz halinde bulunan sudan başka bir şey değildir. Bulutlar rьzgвrın etkisiyle hareket ederken , soğuk bir hava tabakasına rastladıklarında  tekrar sıvı hale dцner ( yoğunlaşma )  ve yağmur olarak yeryьzьne yağar . Buna suyun yer ile gцk arasında dolanımı denir .

 

SUYUN DOĞADA BULUNUŞ BİЗİMLERİ

Dьnyamızı saran hava tabakasındaki su buharının soğuyarak hal değiştirmesi sonucu yağmur , kar , зiğ , kırağı denilen yağış biзimleri ortaya зıkar. Şimdi bunları teker teker inceleyelim.

 

YAĞMUR : Bulutları oluşturan su buharının  soğuyarak gaz halinden , sıvı hale geзmesi sonucu yağmur damlacıkları  oluşur .

KAR : Havanın soğuk olduğu gьnlerde su damlacıklarının katı  duruma geзerek  erimeden yere dьşmesi olayına  kar yağışı adı verilir.

DOLU : Yağmur damlalarının kuvvetli esen rьzgвrla , daha soğuk hava tabakalarına itilerek donması olayına dolu adı verilir. Dolu taneleri kar tanelerine gцre daha bьyьk ve daha serttir. Bunun sebebi yağmur taneciklerinin hızlı bir şekilde katı hale dцnьşmesidir.

ЗİĞ : Havadaki su buharının gecenin serinliği ile bitkiler ьzerinde sıvı hale geзmesi olayına ( yoğunlaşmasına ) зiğ adı verilir.

KIRAĞI : Зiğ taneciklerinin soğuk gecelerde donarak , yeryьzьnde  ince bir kar tabakası oluşturmasına kırağı denir.

 

       SUYUN DOĞADA BULUNDUĞU ORTAMLAR

 

Dьnyadaki sular yeryьzь ve yer altı suları  olmak  ьzere ikiye ayrılır. Denizler ,  gцller ,  nehirler , dereler ve benzerleri yeryьzь sularını meydana getirirler. Kaynaklar , artezyenler  kaplıcalar ise yer altı  sularını oluştururlar . Şimdi bunlar  hakkında bilgiler edinelim

 

YERALTI SULARI :

Yer kabuğunu oluşturan toprak ve kayaların yapısı birbirinden farklıdır. Yerkabuğunun bazı bцlьmleri suyu geзiren bazı bцlьmleri ise geзirmeyen yapıdadır. Yağmur suları suyu geзiren tabakalardan geзerek yerin derinliklere kadar iner. Bu su ,  suyu geзirmeyen bir tabaka ile karşılaşırsa orada birikmeye başlar. Bцylece yer altı su yatakları oluşur. Bu su yataklarının bulunduğu bцlgelere kuyular aзılarak , yer altında bulunan  sular yer yьzьne зıkarılır ve   зeşitli amaзlarla kullanılır.

 

KAYNAK SULARI :

Eğimli arazilerden  veya dağ eteklerinden kendiliğinden yer yьzьne зıkan suları kaynak suları adı verilir.

 

ARTEZYENLER :

Yьksek bцlgelere ( dağ ve tepeler )  yağan yağmur ve kar suları ,   suyu geзirmeyen iki tabaka arasına sıkıştığı zaman orada birikir ve sıkıştıkları bцlgeye basınз ( kuvvet ) uygularlar. Bu tip yerlerde aзılacak kuyular sayesinde  yer altında bulunan sular kendiliğinden yer yьzьne doğru fışkırır. Aзılan bu kuyulara artezyen kuyuları adı verilir.

Kullandığımız suların зoğunu yer altı sularından sağlamaktayız. Bu yьzden yer altı su kaynaklarını зok dikkatli kullanmak zorundayız. Bu kaynaklar kirletilmezse uzun yıllar sağlıklı iзme suları elde edebiliriz. Yer altı sularının yetersiz olduğu bцlgelerde цzellikle bьyьk şehirlerde barajlardan ve gцllerden iзme suyu elde edilir. Dağlardan ve ormanlardan зıkan kaynak suları da  oldukзa temizdir. Bu kaynakların uzun yıllar kullanılması iзin цnlemler alınmalı , yer altı ve yer ьstь su kaynaklarının bulunduğu bцlgeler yerleşime kapatılarak korunması sağlanmalıdır. 

 

 

DOĞA ve TOPRAK  

 

Toprak ; ьzerinde ve iзinde bitkilerin , hayvanların yaşadığı , beslendiği , barındığı doğanın cansız bir parзasıdır. Canlıların ihtiyaз duyduğu besin maddeleri toprakta bulunur. Bitkiler toprakta bulunan maddeleri kullanarak kendi besinlerini yaparlar .

Toprak kayaların ufalanarak , parзalanmasıyla  oluşur. İзine bitkisel ve hayvansal atıkların karışmasıyla verimli hale ( tarım yapılabilecek hale ) gelir. Yeryьzьnьn зeşitli bцlgelerinden alınacak topraklar incelenirse bunların birbirinden farklı olduğu gцrьlьr. Toprağın iзinde kum , kil , kireз ve humus denilen maddeler bulunur. Toprak iзinde bulundurduğu bu maddelere gцre adlandırılır. Цrneğin yapısında bol miktarda kil bulunan toprağa killi toprak , kireз bulunan toprağa da kireзli toprak adı verilir.

Karada yaşayan canlılar iзin toprağın цnemi зok bьyьktьr. Kцyler , şehirler , dağlar , nehirler  toprak ьzerindedir. Toprakların bir bцlьmь yerleşim alanı , bir bцlьmь tarım alanı bir bцlьmь ise orman ve otlaklarla kaplıdır. İnsanlar kendileri iзin gerekli besinleri toprakta yetiştirirler. Toprak aynı zamanda bitkiler ve hayvanlar iзinde besin kaynağıdır.

Sonuз olarak toprak canlılar iзin bir yaşam kaynağıdır. Yeryьzьnde 5 cm kalınlığında bir toprağın oluşabilmesi iзin yaklaşık  4.000 – 5.000 yıl geзmesi gerekir. Bu da  toprağın ne kadar değerli bir varlık olduğunu gцsteriyor. Bu kadar uzun zaman iзinde oluşan toprağı korumazsak kısa sьrede kirlenir ya da yok olur.

 

HAVA , SU , KARA ORTAMLARI ve BARINDIRDIKLARI CANLILAR

 

 

Зevremizdeki canlı varlıklar değişik ortamlarda yaşamaktadır. Her canlı belli koşullar taşıyan ortamlarda yaşamını sьrdьrmektedir. Hava , su ve gьneş bьtьn canlılar iзin gereklidir.

Bitki ve hayvanların yaşayabilmesi de зevre koşullarına bağlıdır. Deniz , gцl ve akarsular olmasaydı balıklar yaşayamazdı. Ormanlar olmasaydı yabani hayvanlar barınamazdı. Gьneş olmasaydı yeşil bitkiler kendileri iзin gerekli besinleri yapamazdı.

Canlılar iзinde yaşadıkları ortamın koşullarına uyum gцsterirler. Цrneğin suda yaşayan hayvanların solungaзları vardır. Bu solungaзlar yardımı ile solunum yaparlar. Karada yaşayan hayvanlar da bulundukları ortama gцre uyum sağlarlar. Цrneğin ; su kenarlarında yaşayan kurbağalar yeşil renklidir. Hayvanların renkleri ve gцrьnьmleri mevsimlere gцre de değişiklik gцsterir. Цrneğin tavşanların tьylerinin rengi  kış mevsiminde beyaz , sonbaharda ise kahverengiye dцnьşьr.

 

 

 

 

 

Canlıların yaşamlarını sьrdьrebilmeleri iзin uygun ortamlar gereklidir. Canlıların yaşama ortamlarında цnce temiz hava , su ve toprak olmalıdır. Bunların bulunmadığı ortamlarda canlıların yaşaması ve зoğalması mьmkьn değildir.

Yeryьzьnde canlılar hava , su ve kara ortamlarında yaşarlar. Gцzle gцrьlemeyecek kadar kьзьk canlılar ,  bakteriler  havada yaşayabilirler . Bazı bitki ve hayvanlarda suda yaşar . Balık , balina , yunus , midye , yengeз , istakoz  suda yaşayan hayvanlardandır . Nilьfer , su kamışı , su yosunu , pirinз suda yaşayan bitkilerdir. Aslan , kaplan , koyun , keзi gibi canlılar karada yaşayan hayvanlara цrnektir. Meşe , kayın , kavak gibi bitkiler de karada yaşar.  Bazı canlılarda hem karada hem de suda yaşarlar. Цrdek , fok , penguen , kurbağa bu tьr canlılara цrnektir.

 

 

DOĞADA YAŞAYAN CANLILAR

 

 

CANLI VARLIKLARI , CANSIZ VARLIKLARDAN AYIRAN ЦZELLİKLER

 

 

 

Canlı varlıkları cansız varlıklardan ayıran bir takım цzellikler vardır. Bunlar :

 

 

 

·        Canlı varlıklar doğar , beslenir , bьyьr , зoğalır ve цlьrler . Cansız varlıklarda bцyle bir цzellik yoktur.

·        Canlı varlıklar hareket ederler. Hayvanlar yer değiştirerek hareket eder , bitkiler ise ışığa , suya doğru yцnelirler cansız varlıklar hareket edemezler.

·        Canlı varlıkların belli bir şekli ve bьyьklьğь vardır. Bu şekil ve bьyьklьk canlı tьrьne gцre зeşitlilik gцsterir. Cansızların belli bir şekil ve bьyьklьğь yoktur.

·        Bьtьn canlılar soylarının devamı iзin ьrerler. Cansızlarda bцyle bir цzellik yoktur .

 

HAVA , SU , KARA ORTAMLARI ve BARINDIRDIKLARI CANLILAR

 

 

Зevremizdeki canlı varlıklar değişik ortamlarda yaşamaktadır. Her canlı belli koşullar taşıyan ortamlarda yaşamını sьrdьrmektedir. Hava , su ve gьneş bьtьn canlılar iзin gereklidir.

Bitki ve hayvanların yaşayabilmesi de зevre koşullarına bağlıdır. Deniz , gцl ve akarsular olmasaydı balıklar yaşayamazdı. Ormanlar olmasaydı yabani hayvanlar barınamazdı. Gьneş olmasaydı yeşil bitkiler kendileri iзin gerekli besinleri yapamazdı.

Canlılar iзinde yaşadıkları ortamın koşullarına uyum gцsterirler. Цrneğin suda yaşayan hayvanların solungaзları vardır. Bu solungaзlar yardımı ile solunum yaparlar. Karada yaşayan hayvanlar da bulundukları ortama gцre uyum sağlarlar. Цrneğin ; su kenarlarında yaşayan kurbağalar yeşil renklidir. Hayvanların renkleri ve gцrьnьmleri mevsimlere gцre de değişiklik gцsterir. Цrneğin tavşanların tьylerinin rengi  kış mevsiminde beyaz , sonbaharda ise kahverengiye dцnьşьr.

Canlıların yaşamlarını sьrdьrebilmeleri iзin uygun ortamlar gereklidir. Canlıların yaşama ortamlarında цnce temiz hava , su ve toprak olmalıdır. Bunların bulunmadığı ortamlarda canlıların yaşaması ve зoğalması mьmkьn değildir.

Yeryьzьnde canlılar hava , su ve kara ortamlarında yaşarlar. Gцzle gцrьlemeyecek kadar kьзьk canlılar ,  bakteriler  havada yaşayabilirler . Bazı bitki ve hayvanlarda suda yaşar . Balık , balina , yunus , midye , yengeз , istakoz  suda yaşayan hayvanlardandır . Nilьfer , su kamışı , su yosunu , pirinз suda yaşayan bitkilerdir. Aslan , kaplan , koyun , keзi gibi canlılar karada yaşayan hayvanlara цrnektir. Meşe , kayın , kavak gibi bitkiler de karada yaşar.  Bazı canlılarda hem karada hem de suda yaşarlar. Цrdek , fok , penguen , kurbağa bu tьr canlılara цrnektir.

 

  TANIDIĞIMIZ CANLILARDA HANGİ ORTAK ЦZELLİKLER  VAR ?

 

Canlı varlıkların tьmьnde gцrьlen canlılık цzelliklerine canlıların ortak цzellikleri denir. Beslenme , bьyьme , hareket etme , solunum , boşaltım , зoğalma ve hьcrelerden oluşma bьtьn canlılarda bulunan ortak цzelliklerdendir. Şimdi bunları sırasıyla inceleyelim.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

CANLILARDA BESLENME :

 

Besinler , canlıların yaşamlarını sьrdьrebilmeleri iзin gereklidir. Bьtьn canlılar bьyьyьp ,  gelişmek , hareket etmek ve зoğalmak iзin beslenirler. Bьtьn bunlar iзin gereken enerji yenen besinlerden sağlanır.

Bitkiler besinlerini kendileri yaparlar. Suda erimiş olarak bulunan besin maddelerini kцkleri ile toplarlar , gьneş ışınlarının yardımıyla bunları yapraklarında besine dцnьştьrьrler. Hayvanlar ise hazır besinlerle beslenirler . Hayvanların bir kısmı otla , bir kısmı etle , bir kısmı ise hem ot hem de etle beslenirler . Ot yiyerek beslenen hayvanlara otobur , etle beslenen hayvanlara ise etobur adı verilir.

Sığır ,  koyun , keзi , tavşan , at , eşek , geyik , fil , zьrafa gibi hayvanlar otla beslenir. Kartal , aslan , зakal , kurt , balıkзıl kuşlar gibi hayvanlar ise etle beslenir. Bцceklerin bir bцlьmь , yılan , kaplumbağa , kertenkele , maymun , ayı  gibi hayvanlar ise hem ot hem de etle beslenir.

Tavuk , цrdek , hindi , gьvercin , gibi hayvanlar otla ( bitkilerle ) bazı durumlarda ise bцcek ve solucan gibi hayvanları yiyerek   ( etle ) beslenebilirler.

 

CANLILARDA BЬYЬME ve GELİŞME

 

Bьtьn canlılar doğar , bьyьr ve gelişir. Bьyьme canlıyı oluşturan hьcrelerin sayısının artması olarak tanımlanır. Bu olay beslenme sayesinde olur.

Bitkilerin bьyьmesi tohumun toprakta зimlenmesi ile başlar. Зimlenen tohumlar bir sьre sonra fide haline gelir. Filelerde zaman iзinde yetişkin bir bitkiye dцnьşьr. Hayvanlar doğdukları andan itibaren gelişmeye başlar .  Zaman iзinde hьcre sayıları artar . Hayvanlar gerekli besin maddelerini bulurlarsa daha зabuk bьyьrler.

Canlılar gelişerek bьyьdьklerinde bir sьre sonra зoğalma цzelliği kazanırlar.

 

 

CANLILARDA İRKİLME

 

İrkilme canlı varlıkların uyarıcılara karşı gцsterdiği tepkidir. Цrneğin elimize bir toplu iğne batacak olsa elimizi hızla зekeriz. Bu olay bir irkilmedir. Aynı şekilde hayvanlar , ses duyduklarında bir tehlikeye uğramamak iзin kaзar veya saklanırlar.

 

CANLILARDA HAREKET

 

Her canlı besin bulabilmek , dьşmanlarından korunmak ve rahat bir yaşam sьrmek iзin hareket eder. Canlı varlıkların yer ve yцn değiştirmelerine hareket denir. Bitkiler kцkleriyle toprağa bağlı oldukları iзin yapraklarını , зiзeklerini ve gцvdelerini hareket ettirebilir. Bitkilerin yaprakları ve dalları Gьneş’e doğru , kцkleri ise toprak altında suya doğru yцnelir. Hayvanlar yьrьyerek , koşarak , sьrьnerek veya uзarak hareket ederler.

 

CANLILARDA SOLUNUM

 

 

Canlıların hareket edebilmeleri iзin enerjiye ihtiyaзları vardır. Bu enerji besin maddelerinin vьcutta yakılmasıyla oluşur. Canlılar solunum sırasında havadan aldıkları oksijenle hьcrelerindeki besinleri yakarak , enerjiye зevirirler. Solunum olayıyla ьretilen enerji hareket etmek , зoğalmak ve yaşamak iзin kullanılır. İnsanlarda solunum organı akciğerlerdir. Balıklar ise solungaзları ile solunum yaparlar. Bitkilerin solunum organı yapraklardır. Bazı hayvanlar ise derileri yardımıyla solunum yaparlar.

 

CANLILARDA BOŞALTIM

 

 

Boşaltım , vьcutta oluşan zararlı maddelerin dışarı atılması olayıdır. İnsanların boşaltım organı bцbreklerdir. Kanımızda zamanla oluşan vьcudumuza zararlı maddeler bцbrekler tarafından sьzьlerek dışarı atılır. Ayrıca derimizde zararlı maddelerin dışarı atılmasında terleme yoluyla  yardımcı olur. Kandaki zararlı maddeler dışkı yoluyla vьcut dışına atılır. Bitkiler yaprakları sayesinde zararlı maddeleri atarlar.

 

CANLILARDA ЗOĞALMA

 

Bьyьyьp gelişen canlılar belirli bir olgunluğa erişince , kendilerine benzeyen yavrular meydana getirirler. Bu olaya ьreme denir. Canlılar ьreme yoluyla soylarını devam ettirirler. Hayvanlar yumurtlayarak veya doğurarak зoğalır. Bazı bitkiler ise tohumla зoğalırlar.

 

 

 

 

 

TЬM CANLILIK  ЦZELLİKLERİNİN GERЗEKLEŞTİĞİ YAPI BİRİMİ HЬCREYİ TANIYALIM

 

Bьtьn canlı varlıkların temel yapı birimi hьcredir. Tьm canlılar hьcrelerden yapılmıştır. Canlılardaki hьcre sayısı birbirinden farklıdır. Bazı canlılar bir hьcreli bazı canlılar ise зok hьcrelidir. Canlılardaki bьtьn hayati olaylar  hьcrede meydana gelir. Hьcreler  зok kьзьk yapılar olduğu iзin gцzle gцrьlmezler . Ancak mikroskop adı verilen araзlarla gцzlenebilir. Canlılarda bitki ve hayvan hьcresi olmak ьzere başlıca iki зeşit hьcre tьrь vardır. Bitki ve hayvan hьcresi arasında bazı farklılıklar bulunur.

 

Bir hьcrede başlıca ьз bцlьm vardır . Bunlar :

 

Hьcre zarı , sitoplazma ve зekirdektir.

 

 

ЗEKİRDEK        : Hьcrenin yцnetim merkezidir. Hьcrenin зoğalması ve зekirdek tarafından yцnetilir.

 

HЬCRE ZARI    : Hьcreyi зevreleyerek korur , madde alışverişini

naber fıstık bebeğim sana dedim bu site çok harika seniinde de bu siteyi girmeni isterim

umberalla my godrom

teşekkür ederim bügün ilk defa bu siteye girdim.Ödevlerime çok yardımcı oluyorsunuz.Başarılarınızın devamını dilerim

burayı hiç sevmedim ama ginede iyi ßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßßß

sizin ....................

çokkgüzel denemez genede güzel ama üzüldüğüm konu ödevime yardımcı olmaması D